Διαθλαστικές επεμβάσεις: Ιστορία, εξέλιξη, τεχνολογία

Αναμφίβολα η ιστορία της διαθλαστικής χειρουργικής παρουσιάζει εξαιρετικό ενδιαφέρον. Στη μακρά της ιστορία η μέθοδος της κερατοσμίλευσης αποτέλεσε μια ιδιαίτερα πρωτοποριακή τεχνική η οποία εφαρμόστηκε αρκετά χρόνια πριν η τεχνολογική πρόοδος και η βασική έρευνα επιτρέψουν την επιτυχή και ασφαλή εφαρμογή της.

Πριν τα μέσα του προηγούμενου αιώνα ξεκίνησαν ήδη οι πρώτες απόπειρες για τη χειρουργική διόρθωση της μυωπίας με την κερατοδιαθλαστική χειρουργική που εφαρμόζεται την δεκαετία του 40 από τον Sato στην Ιαπωνία. Η τεχνική λόγω των καταστροφικών συνεπειών από τις βλάβες του επιθηλίου του κερατοειδούς κρίθηκε αδόκιμη.

Λίγο αργότερα ο Barraquer ξεκινά την κερατοσμίλευση το 1949 και το 1963 εφαρμόζει την νέα τεχνική στη Μπογκοτά της Κολομβίας. Όλες οι παραλλαγές της κερατοσμίλευσης πριν την εφαρμογή του excimer laser, δεν έτυχαν ευρείας εφαρμογής. Η τεχνική, αν και ιδιοφυής, ήταν περίπλοκη, οικονομικά ασύμφορη και με απρόβλεπτα λειτουργικά αποτελέσματα.

Ο Fyodorov στην Ρωσία εφαρμόζει την ακτινωτή κερατοτομή την δεκαετία του 70. Τα αποτελέσματα ήταν εντυπωσιακά και η τεχνική είχε μεγάλη διεθνή αποδοχή και εφαρμογή.

Το excimer laser ανακαλύφθηκε την δεκαετία του 70. Η τεχνολογία του ArF excimer laser υιοθετείται αρχικά από την Summit Technology of Waltham-Mass και αλλάζει οριστικά το σκηνικό της διαθλαστικής χειρουργικής. Από το 1983 παρατηρείται συνεχής εξέλιξη της τεχνολογίας και των εφαρμογών excimer laser. Η τεχνική της LASIK παρουσιάζεται στο διεθνές διαθλαστικό προσκήνιο το 1990 από τον Καθηγητή Οφθαλμολογίας κ. Ι. Παλλήκαρη. Στα χρόνια που ακολουθούν η πρωτοπόρα αυτή τεχνική διαδίδεται και τελειοποιείται. Έτσι σήμερα η χειρουργική αποκατάσταση των διαθλαστικών ανωμαλιών είναι μια ιδιαίτερα ασφαλής και αποτελεσματική διαδικασία.

Τεχνολογία του σήμερα

Κύριος στόχος της διαθλαστικής χειρουργικής είναι η αλλαγή της καμπυλότητας του κερατοειδούς μέσω της σμίλευσης της επιφάνειας του με τη χρήση laser. Το αποτέλεσμα είναι το φως να εστιάζεται στον αμφιβληστροειδή και να έχουμε ευκρινή όραση χωρίς την χρήση γυαλιών. Οι διαθλαστικές ανωμαλίες που αντιμετωπίζονται είναι η μυωπία, η υπερμετρωπία και ο αστιγματισμός. Κύριες τεχνικές είναι η LASIK (Laser in situ kertomileusis) και οι επιφανειακές φωτεκτομές (PRK-Photorefractive Keratectomy).

Η μέθοδος LASIK συνδυάζει δύο στάδια κατά τη διάρκεια της χειρουργικής επέμβασης. Κατ’ αρχάς με femtosecond laser ή παλαιότερα με τη χρήση μικροκερατόμου, ανασηκώνεται ένας λεπτός κρημνός του κερατοειδή χιτώνα. Έπειτα το excimer laser αλλάζει την καμπυλότητα του κερατοειδή για να διορθώσει το διαθλαστικό σφάλμα. Ο κρημνός επανατοποθετείται στη συνέχεια και κλείνει χωρίς συρραφές μετά από λίγα λεπτά. Οφθαλμικές σταγόνες ενσταλάσσονται στο μάτι για να επιταχύνουν τη θεραπευτική διαδικασία. Η αποκατάσταση της όρασης είναι χαρακτηριστικά γρήγορη και υπάρχει σχεδόν πλήρης απουσία μετεγχειρητικής ενόχλησης, εκτός ίσως από μία ολιγόωρη φωτοευαισθησία.

Η μέθοδος PRK διορθώνει επίσης μυωπία, υπερμετρωπία και αστιγματισμό. Στην PRK το επιθήλιο, δηλαδή το στρώμα των κυττάρων που καλύπτουν τον κερατοειδή, αφαιρείται και το excimer laser αλλάζει την καμπυλότητα του κερατοειδή διορθώνοντας το διαθλαστικό σφάλμα. Ένας φακός επαφής τοποθετείται στο τέλος της επέμβασης για να επιταχύνει την επιθηλιοποίηση, η οποία διαρκεί συνήθως δύο με τρεις ημέρες. Επειδή η PRK απαιτεί την αφαίρεση του επιθηλίου του κερατοειδούς η πλήρης αποκατάσταση της όρασης καθυστερεί λίγο περισσότερο από ότι με την τεχνική LASIK. Το τελικό αποτέλεσμα όμως είναι ακριβώς το ίδιο. Η PRK και οι συναφείς μέθοδοι επιφανειακής αφαίρεσης (LASEK, EPILASIK) συστήνονται ως μέθοδοι εκλογής σε ασθενείς με λεπτούς κερατοειδείς χιτώνες ή με άλλα διαθλαστικά χαρακτηριστικά ή με συγκεκριμένο τρόπο ζωής.

Θεωρητικά κάθε άτομο που έχει διαθλαστική ανωμαλία μπορεί να υποβληθεί σε επέμβαση διόρθωσης εφ΄ όσον συμβουλευτεί τον οφθαλμίατρό του και υπάρχουν οι ενδείξεις. Σε κάθε περίπτωση απαραίτητη προϋπόθεση είναι ο ασθενής να έχει συμπληρώσει το 18ο έτος της ηλικίας του και η διάθλασή του να είναι σταθερή για τουλάχιστον ένα χρόνο.

Αντενδείξεις αποτελούν: εγκυμοσύνη και θηλασμός, οφθαλμολογικά νοσήματα όπως ο κερατόκωνος, το γλαύκωμα και ο καταρράκτης, σοβαρή ξηροφθαλμία, πολύ λεπτός κερατοειδής, ιογενείς λοιμώξεις του κερατοειδούς αλλά και ανεξέλεγκτος σακχαρώδης διαβήτης, νοσήματα του κολλαγόνου και χορήγηση ανοσοκατασταλτικών φαρμάκων.

Πριν την διόρθωση με το laser θα πρέπει να πραγματοποιηθούν εξειδικευμένες οφθαλμολογικές εξετάσεις και μετρήσεις. Οι εξετάσεις και οι μετρήσεις αυτές παρέχουν σημαντικές πληροφορίες για τις παραμέτρους του οφθαλμού και ιδίως για τον κερατοειδή χιτώνα που πρόκειται να σμιλευτεί. Βασική προϋπόθεση για την ακρίβεια των αποτελεσμάτων τους αλλά και για την εφαρμογή του laser είναι να μην έχουν χρησιμοποιηθεί φακοί επαφής για τουλάχιστον 10 (δέκα) ημέρες. Η ακριβής μέτρηση της διαθλαστικής ανωμαλίας, η τοπογραφία και η παχυμετρία του κερατοειδούς, το ORBSCAN (για τον έλεγχο της πρόσθιας και της οπίσθιας επιφάνειας του κερατοειδούς) καθώς και η τελευταίας τεχνολογίας PENTACAM είναι μερικές από τις προεγχειρητικές εξετάσεις.

Μετά την επέμβαση είναι απαραίτητη η χρήση κολλυρίων (αντιβιοτικών, κορτιζονούχων και τεχνητών δακρύων). Θα πρέπει να αποφεύγεται η επαφή με το νερό βρύσης καθώς και το τρίψιμο των ματιών. Η επιστροφή στις καθημερινές δραστηριότητες μπορεί να γίνει από την επόμενη ημέρα στην LASIK και μετά από τρεις ημέρες στην PRK.

Οι επεμβάσεις διαθλαστικής χειρουργικής είναι από τις πιο επιτυχείς, ασφαλείς και αποτελεσματικές επεμβάσεις που γίνονται στον ανθρώπινο οργανισμό. Η επιτυχία τους βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στη χρήση εξειδικευμένων μηχανημάτων υψηλής ακριβείας, τα οποία εξελίσσονται με μεγάλη ταχύτητα τα τελευταία χρόνια. Εξασφαλίζουν έτσι πολύ καλή ποιότητα ζωής, απαλλάσσοντας τον ασθενή από μια μακροχρόνια χρήση γυαλιών και/ή φακών επαφής.