Ο φυσιολογικός αριθμός κενώσεων μπορεί να κυμαίνεται από άτομο σε άτομο, από 3 φορές την ημέρα έως και 3 την εβδομάδα. Ωστόσο, ως δυσκοιλιότητα ορίζεται η μείωση του αριθμού των κενώσεων κάτω από 3 την εβδομάδα.
Τα κόπρανα συνήθως είναι σκληρά, αφυδατωμένα, μικρής διαμέτρου και παρουσιάζεται δυσκολία κατά την κένωση του εντέρου. Η κένωση (κινητοποίηση) του εντέρου μπορεί να είναι επώδυνη, ενώ άλλοι άνθρωποι αισθάνονται μετεωρισμό (φούσκωμα) ή την αίσθηση ενός “γεμάτου” εντέρου (ατελής κένωση).
Μορφές Δυσκοιλιότητας
- Χρόνια, που ορίζεται ως η κατάσταση κατα την οποία παρουσιάζεται με μεγάλη συχνότητα αυξημένη προσπάθεια κατα την αφόδευση, κόπρανα σκληρής σύστασης και αίσθημα ατελούς κένωσης για χρονικό διάστημα τουλάχιστον 12 εβδομάδων, κατά τους τελευταίους 6 μήνες.
- Περιστασιακή, αυτή εμφανίζεται απροειδοποίητα σε άτομα που δεν έχουν αντιμετωπίσει ποτέ παρόμοιο πρόβλημα και η διάρκειά της είναι συνήθως μικρή.
Συχνότητα
Είναι δύσκολο να εκτιμηθεί με ακρίβεια λόγω της αλόγιστης χρήσης υπακτικών. Στις αναπτυγμένες χώρες φτάνει έως και 27%. Συχνότερη στις γυναίκες και τους ηλικιωμένους. Στην Ελλάδα υπολογίζεται οτι 1 στους 5 Έλληνες υποφέρει απο δυσκοιλιότητα.
Αιτίες
Η δυσκοιλιότητα μπορεί να οφείλεται σε πολλά και διαφορετικά αίτια:
- Διατροφικές συνήθειες (ανεπαρκής λήψη φυτικών ινών μέσω του ημερήσιου διαιτολογίου)
- Αφυδάτωση
- Έλλειψη φυσικής δραστηριότητας
- Λήψη φαρμακευτικών σκευασμάτων που προκαλούν δυσκοιλιότητα
- Αλλαγές στον καθημερινό τρόπο ζωής π.χ εγκυμοσύνη, έλλειψη χρόνου, αλλαγή περιβάλλοντος, έλλειψη κατάλληλων συνθηκών υγιεινής
- Κατάχρηση καθαρτικών
- Αναβολή της τάσης για αφόδευση ή απροθυμία για αφόδευση
- Ορισμένες παθήσεις όπως αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο, v. Parkinson, σακχαρώδης διαβήτης κτλ.
- Οργανικές παθήσεις του παχέος εντέρου και του ορθού όπως εκκολπωματίτιδα, νεοπλάσματα
- Λειτουργικά προβλήματα του παχέος εντέρου όπως κολονική αδράνεια, πρόπτωση ορθού, ορθοκήλη
Διάγνωση
Για τη διερεύνηση της δυσκοιλιότητας συνήθως αρκεί η λήψη του ιατρικού ιστορικού. Εφόσον δεν προσδιοριστεί σαφής αιτιολογικός παράγοντας ακολουθεί φυσική εξέταση, δακτυλική εξέταση και αιματολογικός έλεγχος (π.χ. ασβέστιο ορού, θυροειδικές ορμόνες). Σπάνια απαιτείται εξειδικευμένος συμπληρωματικός έλεγχος.
Ιατρικό ιστορικό
Κατά την λήψη του ιατρικού ιστορικού αναζητούνται δεδομένα, όπως η διάρκεια των συμπτωμάτων, η συχνότητα των κενώσεων, η σύσταση των κοπράνων, η παρουσία αίματος στα κόπρανα κ.α. Καταγράφονται στοιχεία αναφορικά με τις διατροφικές συνήθειες, τη λήψη φαρμακευτικών σκευασμάτων και το βαθμό φυσικής δραστηριότητας.
Στην πλειοψηφία των περιπτώσεων απαιτούνται μόνο μικρές παρεμβάσεις (τροποποιήσεις) στον τρόπο ζωής, τις διατροφικές συνήθειες και τη φυσική δραστηριότητα. Ωστόσο, εάν δεν παρατηρηθεί ουσιαστική βελτίωση τότε θα απαιτηθούν εξειδικευμένες εξετάσεις. Οι σημαντικότερες εξετάσεις παρατίθενται στη συνέχεια:
- Χρόνος διάβασης του εντέρου (colonictransittime)
- Αξιολόγηση ορθοπρωκτικής λειτουργικότητας
- Με την μανομετρία ορθού-πρωκτού
- Κατά την εξέταση αποβολής μπαλονιού
- Το αφοδευογράφημα
Όταν υπάρχει ισχυρή υποψία καλοήθους ή κακοήθους νεοπλασίας στο παχύ έντερο ο ιατρός πρέπει να ζητήσει και άλλες εξετάσεις, όπως:
- Βαριούχος Υποκλυσμός
- Σιγμοειδοσκόπηση ή κολονοσκόπηση
Αντιμετώπιση
Διατροφική αγωγή
Ανεξαρτήτου αιτιολογίας της δυσκοιλιότητας συνιστώνται τροποποιήσεις στον τρόπο ζωής, όπως έναρξη κάποιου είδους φυσικής δραστηριότητας, αύξηση της πρόσληψης υγρών, καθώς και τροποποίηση των διατροφικών συνηθειών, με σκοπό την «εκπαίδευση» του εντέρου, την κινητοποίηση και την προσαρμογή του.
Φαρμακευτική αγωγή
Σε περίπτωση που οι τροποποιήσεις αυτές δεν επιφέρουν θετικά αποτελέσματα, προτείνεται η κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή.
- Καθαρτικά
- Αυξητικά όγκου κοπράνων
- Διεγερτικά
- Μαλακτικά των κοπράνων
- Λιπαντικά
- Αλατούχα καθαρτικά και οσμωτικώς δρώντα
- Παράγοντες που σχετίζονται με τη σεροτονίνη
- Διεγέρτες διαύλων χλωρίου
Τέλος, σε περιπτώσεις δυσκοιλιότητας που δεν ανταποκρίνεται σε κλασικά θεραπευτικά μέτρα εφαρμόζονται και άλλου είδους εξειδικευμένες θεραπευτικές τεχνικές, όπως η θεραπεία βιοανάδρασης, η θεραπεία συμπεριφοράς, η ηλεκτρική διέγερση μυικών ομάδων της πυέλου κλπ.
Χειρουργική αντιμετώπιση
Παρόλο που οι περισσότεροι ασθενείς με δυσκοιλιότητα βελτιώνονται ή θεραπεύονται με συντηρητικές μεθόδους, σε ένα ποσοστό 1-5% κρίνεται απαραίτητη η χειρουργική αντιμετώπιση της δυσκοιλιότητας.
Κριτήρια επιλογής για χειρουργική αντιμετώπιση:
- Η βαρύτητα της δυσκοιλιότητας να δικαιολογεί την επέμβαση λαμβάνοντας υπόψη τις πιθανές επιπλοκές, τη γενική κλινική κατάσταση του ασθενούς και συνυπάρχουσες παθολογικές καταστασείς.
- Πρέπει να έχουν αποκλειστεί παθολογικά και ψυχολογικά αίτια.
- Αποτυχία συντηρητικής αγωγής.
- Εάν έχουν αναδειχθεί από τις διαγνωστικές μελέτες αποκαταστάσιμες ανατομικές ή λειτουργικές ανωμαλίες.
