Παγκόσμια Ημέρα Κατά της Αρθρίτιδας: Όλα όσα πρέπει να γνωρίζουμε για την αντιμετώπισή της

Η αρθρίτιδα ορίζεται ως φλεγμονή μιας άρθρωσης. Πρόκειται για ομάδα παθήσεων με παραπλήσιες κλινικές εκδηλώσεις. Είναι δυνατό να προσβάλλεται μία ή περισσότερες αρθρώσεις, δυστυχώς επηρεάζοντας την ποιότητα ζωής μεγάλου μέρους του πληθυσμού, ιδιαίτερα στις μεγαλύτερες ηλικίες. Σήμερα όμως διατίθεται μεγάλο φάσμα θεραπευτικών μεθόδων, συντηρητικών και χειρουργικών, που μπορούν να βοηθήσουν σημαντικά στη μείωση του πόνου και τη δυνατότητα αυτοεξυπηρέτησης. Ο ειδικός ορθοπαιδικός ή ρευματολόγος μπορεί να αναλύσει τις ιδιαιτερότητες της νόσου, της γενικής κατάστασης υγείας και του τρόπου ζωής και των αποτελεσμάτων που προσδοκά κάθε ασθενής και να προτείνει λύσεις που βοηθούν στην αποκατάσταση της λειτουργικότητάς του.

Τύποι αρθρίτιδας

1. Εκφυλιστική αρθρίτιδα ή οστεοαρθρίτιδα. Ο συνηθέστερος τύπος αρθρίτιδας. Χαρακτηρίζεται κυρίως από φθορά και λέπτυνση του αρθρικού χόνδρου. Διακρίνεται σε πρωτοπαθή, που αποτελεί συνέπεια ηλικιακής εκφύλισης του χόνδρου, και σε δευτεροπαθή, που έρχεται ως συνέπεια παλαιότερων τραυματισμών της άρθρωσης ή αναπτυξιακών προβλημάτων, που οδηγούν σε σταδιακή καταστροφή των αρθρικών επιφανειών. Το αυξημένο βάρος, το γυναικείο φύλο και η ηλικία αποτελούν παράγοντες αυξημένου κινδύνου, ενώ υπάρχει και κληρονομική προδιάθεση.
2. Αρθρίτιδες αυτοάνοσης αιτιολογίας. Ομάδα παθήσεων που οφείλονται σε αντισώματα που δημιουργεί ο οργανισμός, τα οποία επιτίθενται στους φυσιολογικούς ιστούς. Στην ομάδα περιλαμβάνεται η ρευματοειδής αρθρίτιδα, η ψωριασική αρθρίτιδα, η αγκυλοποιητική σπονδυλίτιδα, η αρθρίτιδα των εντεροπαθειών και του συστηματικού ερυθηματώδους λύκου.
3. Αρθρίτιδες μεταβολικής αιτιολογίας. Οφείλονται σε εναπόθεση προϊόντων μεταβολισμού στις αρθρώσεις, που προκαλούν τοπική καταστροφή. Στην ομάδα αυτή περιλαμβάνεται η ουρική αρθρίτιδα και η νόσος από εναπόθεση κρυστάλλων πυροσταφυλικού ασβεστίου.
4. Αρθρίτιδες από λοιμογόνα αίτια. Οφείλονται σε μικρόβια, όπως ο σταφυλόκοκκος ή ο γονόκοκκος ή σε ιούς.

Συμπτώματα

Η αρθρίτιδα χαρακτηρίζεται από :

• Πόνο
• Οίδημα ή και συλλογή υγρού μέσα στην άρθρωση
• Μείωση της κινητικότητας
• Παραμόρφωση

Ως συνέπεια των διαταραχών της λειτουργίας των αρθρώσεων, επιδεινώνεται η ποιότητα ζωής και μειώνεται η ικανότητα αυτοεξυπηρέτησης του ατόμου.

Εργαστηριακές εξετάσεις

Όπου υπάρχει υπόνοια αυτοάνοσης αιτιολογίας απαιτείται εξέταση αίματος και ούρων και σε κάποιες περιπτώσεις παρακέντηση της άρθρωσης και αφαίρεση ποσότητας αρθρικού υγρού, το οποίο κατόπιν αποστέλλεται για εργαστηριακή ανάλυση.

Απεικονιστικές εξετάσεις

Ακτινογραφίες. Οι ακτινογραφίες αποτελούν την αρχική απεικονιστική εξέταση, καθώς είναι λιγότερο δαπανηρές και, σε αντίθεση με άλλες απεικονιστικές μελέτες, παρέχουν τη δυνατότητα εξέτασης των κάτω άκρων σε όρθια θέση, αναπαράγοντας τις συνθήκες που επικρατούν κατά τη φόρτιση του μέλους. Εκτός από την αρχική διάγνωση, οι ακτινογραφίες παρέχουν τη δυνατότητα παρακολούθησης της εξέλιξης της νόσου.

Αξονική και μαγνητική τομογραφία. Ενδείκνυνται σε σχετικά λίγες περιπτώσεις, όπου απαιτείται ακριβέστερη απεικόνιση του οστού (αξονική τομογραφία) ή των αρθρικών και περιαρθρικών μαλακών μορίων (μαγνητική τομογραφία).

Υπερηχογράφημα. Αποτελεί εναλλακτική μέθοδο απεικόνισης των αρθρικών και περιαρθρικών ιστών. Ενδείκνυται όπου υπάρχει συλλογή υγρού στους ορογόνους θυλάκους ή υπόνοια κακώσεων μυών και συνδέσμων, καθώς και όπου απαιτείται καθοδήγηση της βελόνας σε παρακεντήσεις.

Αντιμετώπιση

Η αντιμετώπιση έχει στόχο την ανακούφιση του πόνου, τη βελτίωση της αρθρικής λειτουργικότητας αλλά και όπου είναι δυνατό, την επιβράδυνση της εξέλιξης της αρθρίτιδας . Το πρώτο μέτρο είναι η τροποποίηση των δραστηριοτήτων εκείνων που επιδεινώνουν τα ενοχλήματα του ασθενή, όπως η αποφυγή συχνής ανόδου-καθόδου κεκλιμένων επιπέδων και σκάλας. Η φυσικοθεραπεία είναι συχνά χρήσιμη για τη βελτίωση της κινητικότητας και την ισομετρική ενδυνάμωση των μυών. Έχει αποδειχθεί ότι η ενίσχυση των μυών του μηρού βοηθά να μειωθούν τα ενοχλήματα σε ορισμένα είδη αρθρίτιδας. Ασκήσεις βραδείας κινητικότητας, όπως η yoga, έχουν χρησιμοποιηθεί για να βελτιώσουν την κατάσταση. Μείωση του σωματικού βάρους μπορεί να μειώσει τον πόνο σε πολλούς υπέρβαρους ασθενείς και η χρήση μπαστουνιού είναι ένα από τα μέτρα που μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε μια κρίση αρθρίτιδας.

Φαρμακευτική αγωγή

• Απλά αναλγητικά. Περιλαμβάνει την παρακεταμόλη και συνδυασμούς που περιέχουν ναρκωτικά. Τα φάρμακα αυτά μειώνουν την αντίληψη του πόνου, χωρίς να επιδρούν στη φλεγμονή.
• Μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη. Μειώνουν τόσο τον πόνο όσο και τη φλεγμονή. Μειονέκτημά τους , όταν λαμβάνονται από το στόμα, είναι η πιθανότητα στομαχικού ερεθισμού, αύξησης της αρτηριακής πίεσης ή και νεφρικής ανεπάρκειας και για τους λόγους αυτούς αντενδείκνυται η μακροχρόνια λήψη. Ορισμένα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη διατίθενται και σε μορφή κρέμας ή γέλης (ζελέ) για τοπική εφαρμογή.
• Κορτικοστεροειδή. Τα φάρμακα αυτά, της κατηγορίας της κορτιζόνης, μειώνουν τη φλεγμονή καταστέλλοντας το ανοσοποιητικό. Σε ορισμένες περιπτώσεις, υπάρχει και η δυνατότητα ενδαρθρικής έγχυσης κορτικοστεροειδών.
• Αντιρευματικά ανοσοτροποποιητικά. Φάρμακα που στις αυτοάνοσες αρθρίτιδες, αναστέλλουν το ανοσοποιητικό σύστημα και μέσω αυτής της δράσης μειώνουν την αρθρική φλεγμονή. Στην κατηγορία αυτή περιλαμβάνονται η μεθοτρεξάτη και ανθελονοσιακά, όπως η υδροξυχλωροκίνη.
• Βιολογικά ανοσοτροποποιητικά. Πρόκειται για μονοκλωνικά αντισώματα που συντίθενται γενετικά και αναστέλλουν συγκεκριμένα πρωτεϊνικά μόρια που ενέχονται στην ανοσολογική αντίδραση. Χρησιμοποιούνται σε συνδυασμό με αντιρρευματικά ανοσοτροποιητικά.
• Λοιπά τοπικά αναλγητικά. Ορισμένες θερμαντικές κρέμες ή αλοιφές (π.χ. καψαϊκίνη) συχνά έχουν αναλγητικό αποτέλεσμα, μέσω μείωσης της αγωγής των ερεθισμάτων του πόνου.
• Γλυκοζαμίνη, χονδροϊτίνη κτλ. Αν και δεν φαίνεται να υπερέχουν έναντι των εικονικών φαρμάκων (placebo), ενδέχεται να ωφελούν κάποια άτομα με οστεοαρθρίτιδα με μέτριο έως έντονο πόνο, σε σύγκριση με τη λήψη καμμίας αγωγής.
• Πολυσακχαρίτες υψηλού μοριακού βάρους. Η φιλοσοφία της ενδαρθρικής τους έγχυσης έγκειται στη μείωση του ιξώδους και τη διευκόλυνση της ολίσθησης των αρθρικών επιφανειών. Ο αρχικός ενθουσιασμός για τη χρήση τους, έχει υποχωρήσει σημαντικά.
• Ενδαρθρικές εγχύσεις αυτόλογων βλαστοκυττάρων ή εμπλουτισμένο σε αιμοπετάλια πλάσμα (PRP). Τελευταία διερευνάται η χρήση βιολογικών παραγόντων που εγχέονται ενδαρθρικά, με σκοπό να ευοδώσουν την ανάπλαση του χόνδρου. Η αποτελεσματικότητά τους δεν έχει ακόμη αποδειχθεί.

Χειρουργική αντιμετώπιση

• Χειλεκτομή. Σε ορισμένες μικρές αρθρώσεις μπορεί να επιτευχθεί βελτίωση της παραμόρφωσης και αύξηση της κινητικότητας μέσω εκτομής περιφερικών προσεκβολών παθολογικού οστού (οστεοφύτων).
• Αρθρόδεση. Περιλαμβάνει την εκτομή των αρθρικών επιφανειών και πρακτικά την κατάργηση της μεταξύ τους άρθρωσης. Χρησιμοποιείται συνήθως σε μικρές αρθρώσεις του χεριού και του ποδιού.
• Αρθροπλαστική παρεμβολής. Πρόκειται για εκτομή των αρθρικών επιφανειών με τοποθέτηση τένοντα ή περιτονίας, προκειμένου να μειωθεί ο πόνος με διατήρηση κάποιας κινητικότητας.
• Προσθετική αρθροπλαστική. Είναι η τελική λύση σε ασθενείς με αρθρίτιδα μεγάλων αρθρώσεων (συνήθως ισχίο και γόνατο, ενίοτε ώμος, ποδοκνημική, αγκώνας), όταν τα αναλγητικά δεν έχουν αποτέλεσμα και επηρεάζεται η ποιότητα ζωής. Η ολική αρθροπλαστική του ισχίου θεωρήθηκε η «επέμβαση του 20ού αιώνα». Περιλαμβάνει την αφαίρεση των αρθρικών επιφανειών και την παρεμβολή εμφυτεύματος από μέταλλο και ειδικό πλαστικό ή κεραμικό που επιτρέπει ολίσθηση χαμηλής τριβής με υψηλή αντοχή στη φθορά.
• Απαιτείται λεπτομερής προεγχειρητικός έλεγχος, και επιλογή του πλέον κατάλληλου εμφυτεύματος. Άτομα άνω των 60 ετών, έχουν πάνω από 90% πιθανότητα να διατηρήσουν χωρίς προβλήματα την αρθροπλαστική τους για τουλάχιστον 15 χρόνια. Σε νεότερα άτομα, λόγω αυξημένης δραστηριότητας, η πιθανότητα αυτή μειώνεται. Τέλος όπως σε όλες τις χειρουργικές επεµβάσεις, υπάρχουν μικρά ποσοστά επιπλοκών στις οποίες πρέπει να δοθεί η απαραίτητη προσοχή.