Ο διαβήτης, εννοώντας για τους πιο πολλούς ένα ανεβασμένο επίπεδο σακχάρου στο αίμα, είναι μια πάθηση του μεταβολισμού των τροφών, λόγω μερικής ή πλήρους έλλειψης μίας ζωτικής σημασίας ορμόνης που παράγεται στο πάγκρεας, της Ινσουλίνης. Ο λαός μας αποκαλεί το «Ζάχαρο, ύπουλο», επιστημονικά ονομάζεται Σακχαρώδης Διαβήτης, και πράγματι είναι μια κατάσταση «ύπουλη» κατά κάποιο τρόπο, διότι γηράσκει πρόωρα τα αγγεία και το σώμα μας γενικά, ενώ δεν καταλαβαίνουμε ότι πάσχουμε. Ατυχώς, για πολλά χρόνια μπορεί να ζει κάποιος καλά με το διαβήτη, χωρίς σημαντικά συμπτώματα που θα τον οδηγήσουν στο να τον διαγνώσει έγκαιρα.
Πώς γίνεται η διάγνωση;
Όλοι οι άνθρωποι έχουμε συνεχώς μια μικρή ποσότητα γλυκόζης (σάκχαρο) να κυκλοφορεί στο αίμα μας, γιατί μας χρειάζεται για ενέργεια. Τα επίπεδα της γλυκόζης στο αίμα ενός φυσιολογικού ατόμου ύστερα από νηστεία τουλάχιστον 8-10 ωρών (π.χ. το πρωί όταν ξυπνάμε) είναι χαμηλότερα από 100 mg/dl. Η αύξηση της γλυκόζης στο αίμα είναι αναμενόμενη κατά τη λήψη τροφής. Ωστόσο, σε ένα φυσιολογικό άτομο τα επίπεδα της γλυκόζης στο αίμα δεν πρέπει να ξεπερνούν τα 140 mg/dl, 2 ώρες μετά το γεύμα. Για τη διάγνωση του διαβήτη, τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα ύστερα από τουλάχιστον οκτάωρη νηστεία, πρέπει να υπερβαίνουν τα 126 mg/dl (2 τουλάχιστον μετρήσεις για την διάγνωση), ενώ 2 ώρες ύστερα από εξέταση καμπύλης σακχάρου, το σάκχαρο πρέπει να είναι πάνω από 200 mg/dl.
Ποιοι είναι οι λόγοι που θα μας οδηγήσουν να απευθυνθούμε σε ειδικό για να ελέγξουμε την πιθανότητα διαβήτη;
Ο διαβήτης θα χρειαστεί μέχρι και 10 χρόνια για να προκαλέσει συμπτώματα που θα μας οδηγήσουν σε γιατρό. Τα κλασικά συμπτώματα προχωρημένου διαβήτη που θα μας ανησυχήσουν είναι πολυδιψία που συνοδεύεται από πολλά ούρα και αυξημένη όρεξη που ενώ συνοδεύεται συνήθως από πολυφαγία, το βάρος μειώνεται. Σε πιο προχωρημένο στάδιο υπάρχει αυξημένο αίσθημα κόπωσης, ξηροστομία, υπνηλία και αδυναμία συγκέντρωσης.
Πιο συνηθισμένοι ιατρικοί λόγοι ώστε να ελέγξουμε για διαβήτη, είναι λοιμώξεις, μυκητιάσεις ιδίως των γεννητικών περιοχών, υποτροπιάζουσες μυρμηγκιές, δερματικές δοθιηνώσεις, ουλίτιδες και περιοδοντίτιδες, δυσθεράπευτες ονυχομυκητιάσεις. Οι ανεξήγητες κράμπες συνοδευόμενες από εύκολη, μυϊκή κόπωση και πολυδιψία, μερικές φορές υποκρύπτουν αδιάγνωστο διαβήτη.
Κάποιες νόσοι όπως η μεγαλοβλαστική αναιμία από έλλειψη βιταμίνης Β12, η δυσανεξία στη γλουτένη (κοιλιοκάκη), το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών, αυτοάνοσα νοσήματα (ρευματοειδής αρθρίτις, ερυθηματώδης λύκος, κ.λπ.), θυρεοειδίτιδες, νόσοι του παγκρέατος, έχουν αυξημένα ποσοστά διαβήτη και συνιστάται τακτικός προληπτικός έλεγχος.
Η επίπτωση του διαβήτη αυξάνει σημαντικά μετά την ηλικία των 45 ετών, όπως επίσης με την καθιστική ζωή και εργασία, την παχυσαρκία, το έντονο στρες και το κάπνισμα. Όσοι έχουν ένα συγγενή Α΄ βαθμού ή συγγενείς με διαβήτη, γυναίκες που εμφάνισαν διαβήτη κυήσεως ή γέννησαν υπέρβαρα παιδιά (≥5kgr), επίσης εμφανίζουν υψηλό κίνδυνο και θα πρέπει να ελέγχονται τουλάχιστον ανά διετία.
Η παχυσαρκία από μόνη της αποτελεί ίσως τον πιο ισχυρό προδιαθεσικό παράγοντα για διαβήτη. Υπάρχει ο Δείκτης Μάζας Σώματος (ΒΜΙ), που υπολογίζεται εύκολα αν διαιρέσουμε το βάρος μας σε kgr, με το τετράγωνο του ύψους μας σε metr2. Τιμές ΒΜΙ από 25,4 μέχρι 30 μας χαρακτηρίζουν υπέρβαρους και μεγαλύτερες του 30 παχύσαρκους. Η επίπτωση διαβήτη αυξάνει αναλογικά με την αύξηση του ΒΜΙ και σχεδόν τετραπλασιάζεται στους παχύσαρκους (ΒΜΙ≥30).
Προσοχή στον προ-διαβήτη
Ο προ-διαβήτης είναι το ίδιο επικίνδυνος και ίσως πιο ύπουλος από το διαβήτη.
Προ-διαβήτης χαρακτηρίζεται η κατάσταση κατά την οποία το σάκχαρο του αίματος είναι υψηλότερο από το φυσιολογικό, αλλά όχι τόσο υψηλό ώστε να διαγνωσθεί ως διαβήτης. Στον προ-διαβήτη διαταράσσεται, είτε το σάκχαρο πρωί, είτε το σάκχαρο μετρημένο 2 ώρες μετά το γεύμα. Πιο συγκεκριμένα μιλάμε για προ-διαβήτη όταν το σάκχαρο μετρημένο το πρωί νηστικοί κυμαίνεται από 100-125mg/dl, ή το σάκχαρο 2 ώρες μετά από καμπύλη γλυκόζης κυμαίνεται από 140-199 mg/dl, ή τέλος όταν η γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη κυμαίνεται από 5,7-6,4% (ισχύει μόνο για τις ΗΠΑ).
Γιατί θα πρέπει να ανησυχούμε για τον προ-διαβήτη;
- Ο προ-διαβήτης προβλέπει τον υψηλό κίνδυνο να εμφανίσουμε διαβήτη στο μέλλον.
- Ο προ-διαβήτης προβλέπει τον υψηλό κίνδυνο να αναπτύξουμε αρτηριοσκληρωτική αγγειακή νόσο.
Και οι 2 καταστάσεις μπορούν να προληφθούν επιτυχώς, με αλλαγή τρόπου ζωής ή και φαρμακευτικές παρεμβάσεις στους παράγοντες κινδύνου που είναι κυρίως η υπέρταση και τα λιπίδια.
Συνήθεις μύθοι για το διαβήτη
«Τρώω πολλά γλυκά! Υπάρχουν λόγοι να ανησυχώ μήπως πάθω ΣΔ Τ2;»
- Η υπερκατανάλωση γλυκών σχετίζεται με άγχος και βουλιμία αλλά καθόλου με Σακχαρώδη Διαβήτη τύπου 2. Τα γλυκά περιέχουν μεγάλες ποσότητες «καθαρής» ενέργειας με τη μορφή γλυκόζης, ευαισθητοποιώντας το πάγκρεας σε υψηλή παραγωγή ινσουλίνης. Η «καθαρή» γλυκόζη (ζάχαρη) των γλυκών χρησιμοποιείται γρήγορα, ενώ η «κατάσταση υπερινσουλιναιμίας» που έχουν εισάγει τα γλυκά στον οργανισμό μας, στην πραγματικότητα μας ανοίγει την όρεξη και μας παχαίνει.
- Η παχυσαρκία και η έλλειψη σωματικής άσκησης είναι που σχετίζεται στενά δυστυχώς όχι μόνο με κίνδυνο εμφάνισης Σακχαρώδη Διαβήτη τύπου 2, αλλά και με πολύ υψηλό κίνδυνο τόσο για καρδιαγγειακά επεισόδια όσο και για πρώιμη άνοια.
«Στεγνώνει το στόμα μου, μήπως έχω διαβήτη;»
Η κύρια αιτία που στεγνώνει το στόμα μας είναι το άγχος, η κακή ενυδάτωση, και η κακή υγιεινή του στόματος και του πεπτικού μας συστήματος. Στεγνό στόμα στο διαβήτη συνοδεύεται με συμπτώματα διαβήτη δηλαδή πολυδιψία, πολυουρία, πείνα με πολυφαγία αλλά και απώλεια βάρους.
«Στην οικογένεια μου δεν υπήρχε διαβήτης επομένως εγώ δεν κινδυνεύω να έχω»
Δεν είναι υποχρεωτικό να υπάρχει γνωστός διαβήτης σε συγγενείς για να εμφανίσει κάποιος διαβήτη. Η παχυσαρκία έχει την υψηλότερη συσχέτιση με το διαβήτη και ιδίως η κοιλιακού τύπου (περίμετρος μέσης ≥ των 102cm για τους άνδρες και 94cm για τις γυναίκες).
«Τα πολλά φρούτα βοηθούν ή βλάπτουν;»
Στο διαβήτη επιτρέπονται όλα τα φρούτα με μέτρο. Φυσικά και όποιος τρώει πολλά φρούτα δεν εμφανίζει απολύτως κανένα αυξημένο κίνδυνο να πάθει διαβήτη, τουναντίον κάποια φρούτα π.χ. σταφύλια, φαίνεται να ασκούν προστατευτικό ρόλο, αρκεί να προσέχουμε το βάρος μας.
Τι πρέπει λοιπόν να κάνουμε;
- Ασθενείς με προ-διαβήτη ή διαβήτη, πρέπει να ακολουθούν σωστή, μεσογειακή ισορροπημένη διατροφή με βάση κυρίως λαχανικά, όσπρια, ψάρια, γαλακτοκομικά και κρέας με χαμηλά λιπαρά, ελαιόλαδο σε μέτρια ποσότητα, και φρούτα. Προτιμάμε χαμηλές θερμοκρασίες μαγειρέματος.
- Προγράμματα απώλειας βάρους με στόχο τη μείωση του Σ.Β. κατά 5-10% μαζί με ήπια σωματική δραστηριότητα 30΄ ημερησίως, π.χ. απλό βάδισμα ή τουλάχιστον 4 ώρες μέτριας έντασης άσκηση την εβδομάδα, είναι στόχοι που είναι εφικτοί και καλό είναι να επιτευχθούν.
- Εξέταση για εμφάνιση Σ.Δ. σε άτομα με προδιάθεση πρέπει να γίνεται κάθε χρόνο.
- Στα άτομα με προ-διαβήτη όπως και στο διαβήτη, πρέπει να ελέγχονται και αν χρειάζεται να θεραπεύονται όλοι οι παράγοντες κινδύνου για καρδιαγγειακά (υπέρταση, υπερλιπιδαιμία, κ.λπ.).
- Οφθαλμολογική εξέταση και έλεγχος των ποδιών τουλάχιστον μία φορά το χρόνο.
