Τα συμπληρώματα διατροφής στο Σακχαρώδη Διαβήτη

Ο Σακχαρώδης Διαβήτης (ΣΔ) αποτελεί ένα από τα συχνότερα χρόνια νοσήματα και μια από τις σημαντικότερες αιτίες πρόωρης θνησιμότητας. Στη διαιτητική προσέγγιση της διαχείρισης του Σακχαρώδη Διαβήτη οι διατροφικές οδηγίες δεν εστιάζουν στην απαγόρευση κάποιου τροφίμου ή ροφήματος. Η διατροφική εκπαίδευση των ασθενών είναι αυτή που παίζει καταλυτικό ρόλο στη σωστή διαχείριση του σακχάρου και στοχεύει κατά κύριο λόγο στην κατανάλωση των τροφίμων με μέτρο, στο σταθερό καταμερισμό των υδατανθράκων (συνεπώς και των αμυλούχων) στα γεύματα της ημέρας, στην πραγματοποίηση μικρών και συχνών γευμάτων, καθώς και στην επιλογή τροφίμων χαμηλού γλυκαιμικού δείκτη.

Πιο έντονα πλέον τις τελευταίες δεκαετίες εισέβαλε και η εναλλακτική ιατρική στη διαχείριση του Σακχαρώδη Διαβήτη, που εστιάζει στον καλύτερο γλυκαιμικό έλεγχο. Παρατηρείται αυξημένη χρήση διατροφικών συμπληρωμάτων και η αιτία της αύξησης αυτής, είναι η αντίληψη πως προάγουν την ευγλυκαιμία, ενώ η κοινή γνώμη στρέφεται στην ιδέα πως πολλά συμπληρώματα µπορούν να επιδράσουν στην πρόληψη, την εξέλιξη αλλά και τις επιπλοκές του Σακχαρώδη Διαβήτη.

Πολλές είναι οι μελέτες που έχουν εξετάσει την επίδραση διαφορετικών μικροθρεπτικών και άλλων συστατικών στο γλυκαιμικό έλεγχο, την ινσουλινοαντίσταση και το λιπιδαιμικό προφίλ. Με τα δεδομένα που έχουμε μέχρι σήμερα δεν υπάρχουν σαφείς ενδείξεις ότι άτομα με διαβήτη (χωρίς υποκείμενες ανεπάρκειες) ωφελούνται αν τους χορηγηθεί συμπλήρωμα φυσικών βοτάνων ή φαρμακευτικών σκευασμάτων (δηλαδή βιταμινών ή ανόργανων).

Η μετφορμίνη (αντιδιαβητικό φάρμακο) σχετίζεται με ανεπάρκεια βιταμίνης Β12. Σε μία πρόσφατη μελέτη αποδείχθηκε ότι σε ασθενείς που λαμβάνουν μετφορμίνη, ιδιαίτερα εκείνοι με αναιμία ή περιφερική νευροπάθεια, θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη η περιοδική εξέταση των επιπέδων βιταμίνης Β12, για να προληφθεί πιθανή ανεπάρκεια. Η συμπληρωματική χορήγηση αντιοξειδωτικών, όπως η βιταμίνη Ε, η βιταμίνη C και το καροτένιο, δεν συστήνεται λόγω έλλειψης στοιχείων αποτελεσματικότητας και ανησυχίας για μακροχρόνια ασφάλεια.

Το χρώμιο είναι ένα σημαντικό για τον οργανισμό ιχνοστοιχείο, που συμμετέχει στο μεταβολισμό της γλυκόζης. Η ανεπάρκεια χρωμίου μπορεί να οδηγήσει σε υψηλότερο κίνδυνο εμφάνισης διαβήτη και καρδιαγγειακών παθήσεων, αφού διαταράσσει την ικανότητα του οργανισμού να χρησιμοποιήσει τη γλυκόζη για τις ενεργειακές του ανάγκες. Τα συμπληρώματα χρωμίου μπορεί να βοηθήσουν στον έλεγχο του διαβήτη τύπου 2 ή την απόκριση στη γλυκόζη ή την ινσουλίνη σε άτομα που διατρέχουν υψηλό κίνδυνο εμφάνισης της νόσου. Παρατηρούνται αντικρουόμενα αποτελέσματα μελετών σχετικά με την ευεργετική δράση του χρωμίου. Υπάρχουν έρευνες που υποστηρίζουν πως το χρώμιο ενισχύει το μηχανισμό δράσης της ινσουλίνης. Υπάρχουν όμως και άλλες που απέδειξαν ότι τα συμπληρώματα χρωμίου μπορεί να προκαλέσουν γαστρικές διαταραχές. Σε κάποιες μελέτες γίνεται αναφορά ακόμα και για νεφρική βλάβη και ερεθισμό στο δέρμα, ύστερα από λήψη μεγαδόσεων χρωμίου.

Δεν υπάρχουν επαρκείς αποδείξεις που να ενισχύουν την τακτική χρήσης βοτάνων και μικροθρεπτικών συστατικών, όπως η κανέλα, η βιταμίνη D και η κουρκουμίνη για τη βελτίωση του γλυκαιμικού ελέγχου σε άτομα με διαβήτη. Σε πρόσφατη μετα-ανάλυση προσθέσανε στο καθημερινό διαιτολόγιο των συμμετεχόντων κανέλα από 120mg /ημέρα έως 6g / ημέρα για 4 με 18 εβδομάδες. Παρατηρήθηκε μείωση στα επίπεδα γλυκόζης, ολικής χοληστερόλης, LDL χοληστερόλης και τριγλυκεριδίων και αύξηση της HDL χοληστερόλης. Παρόμοια ήταν τα αποτελέσματα σε σχετική μελέτη που δόθηκαν καθημερινά 1, 3 ή 6g κανέλας σε κάψουλα και παρατηρήθηκε μείωση των επιπέδων γλυκόζης στο αίμα. Επίσης, έρευνες υποστηρίζουν την ευεργετική δράση της βιταμίνης D στην έκκριση ινσουλίνης αλλά και στις καρδιαγγειακές και μεταβολικές επιπλοκές, ενώ εικάζεται πως η βιταμίνη D μπορεί να μειώσει τη συχνότητα εμφάνισης διαβήτη τύπου 1 και διαβήτη τύπου 2. Ακόμη πολλές είναι οι μελέτες που υποστηρίζουν την ευεργετική επίδραση της κουρκουμίνης στο γλυκαιμικό έλεγχο και την λειτουργία των β-κυττάρων.

Αρκετά είναι και τα συμπληρώματα βοτάνων που έχουν μελετηθεί, όπως η αλόη, η τριγωνέλλα, το γαϊδουράγκαθο, το Asian Ginseng και το American Ginseng. Μελέτες στην Ιαπωνία έδειξαν ότι οι φυτοστερόλες στην αλόη μπορεί να συμβάλουν στην μείωση των επιπέδων γλυκόζης στο αίμα. Η τριγωνέλλα μπορεί να μειώσει τα επίπεδα γλυκόζης, τριγλυκεριδίων και χοληστερόλης λόγω της περιεκτικότητάς της σε ψύλλιο. Η τριγωνέλλα, όμως, μπορεί να προκαλέσει αλλεργικές αντιδράσεις. Μην την πάρετε μαζί με αναστολείς της μονοαμινοξειδάσης (ΜΑΟ). Υπάρχει πιθανότητα αλληλεπιδράσεων μεταξύ των φαρμάκων. Τέλος, ερευνητές υποστηρίζουν ότι το Asian Ginseng και το American Ginseng βοηθούν στον έλεγχο των επιπέδων γλυκόζης.

Προς το παρόν πρέπει να γίνει σαφές ότι τα αποτελέσματα των μελετών και των μετα-αναλύσεων δεν μας επιτρέπουν να ονοματίσουμε τα «ευεργετικά» για το διαβήτη συστατικά και να ορίσουμε τις δόσεις αυτών. Βασικό μέλημα για τους ασθενείς και τους ειδικούς υγείας είναι να ενθαρρύνεται η λήψη όλων των θρεπτικών συστατικών από τη διατροφή και όχι από συμπληρώματα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ότι τυχαιοποιημένες ελεγχόμενες μελέτες που συμπεριλάμβαναν διαβητικούς (τύπου 2) και απέδειξαν ότι η Μεσογειακή δίαιτα, που είναι πλούσια σε μονοακόρεστα, μπορεί να βελτιώσει τον γλυκαιμικό έλεγχο και τα λιπίδια, δεν απέδειξαν τις ίδιες επιδράσεις όταν τα μονοακόρεστα λιπαρά καταναλώθηκαν από συμπληρώματα.

Η χρήση των συμπληρωμάτων, γενικά, πρέπει να γίνεται πάντα με τη συμβουλή του κλινικού διαιτολόγου και του θεράποντα ιατρού για την αποφυγή επιπλοκών, παρενεργειών και αλληλεπιδράσεων. Υπάρχει ανάγκη για περισσότερες μελέτες καλύτερα σχεδιασμένες και με μεγαλύτερο αριθμό ατόμων. Παρόλα αυτά οι πρώτες ενδείξεις είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντικές και με σωστή και συστηματική παρακολούθηση θα μπορούσε να γίνει χρήση κάποιων συμπληρωμάτων, χωρίς υπερβολή, αν θεωρηθεί αναγκαίο.