Καρδιακή ανεπάρκεια ονομάζουμε την κατάσταση εκείνη, κατά την οποία η καρδιά ανεπαρκεί ως αντλία. Η ανεπάρκεια μπορεί να οφείλεται σε αδυναμία της καρδιάς να δεχθεί το αίμα που επιστρέφει από το σώμα (λιγότερο ευένδοτα τοιχώματα) ή σε αδυναμία του καρδιακού μυ να το εξωθήσει προς την περιφέρεια και να αρδεύσει τα υπόλοιπα όργανα του σώματος.
Τα συχνότερα συμπτώματα που εμφανίζουν οι ασθενείς που πάσχουν από καρδιακή ανεπάρκεια είναι:
- δύσπνοια, όταν π.χ. περπατούν στο δρόμο, ανεβαίνουν μια σκάλα ή ανηφόρα
- οίδημα (πρήξιμο) στα σφυρά και στις γάμπες
- χρόνια κόπωση και έλλειψη ενέργειας
- αδυναμία να κοιμηθούν το βράδυ εξαιτίας «έλλειψης οξυγόνου» - δύσπνοιας
- φούσκωμα της κοιλιάς και απώλεια της όρεξης
- επίμονος βήχας
- σύγχυση ή επηρεασμένη μνήμη
Οι ασθενείς συνήθως παραπονούνται ότι δεν μπορούν πλέον να φορέσουν τα παπούτσια τους ή δεν μπορούν να διασχίσουν μια διαδρομή που το προηγούμενο χρονικό διάστημα περπατούσαν εύκολα. Τη νύχτα, συνήθως, χρησιμοποιούν πάνω από ένα μαξιλάρι, ενώ σε πολύ προχωρημένες καταστάσεις είναι αδύνατο να ξαπλώσουν.
Η κλινική ταξινόμηση της καρδιακής ανεπάρκειας περιλαμβάνει 4 στάδια:
- Στο 1ο στάδιο υπάρχει δομική καρδιακή βλάβη, αλλά ο ασθενής δεν εμφανίζει συμπτώματα.
- Στο 2ο στάδιο ο ασθενής εμφανίζει συμπτώματα στην έντονη προσπάθεια, π.χ. όταν ανεβαίνει πάνω από έναν όροφο με τη σκάλα ή μία μεγάλη ανηφόρα.
- Στο 3ο στάδιο ο ασθενής έχει συμπτώματα ακόμα και στη μικρή προσπάθεια, δηλαδή παρουσιάζει δύσπνοια βαδίζοντας στον ίσιο δρόμο, χρησιμοποιεί πάνω από ένα μαξιλάρι για να κοιμηθεί και αισθάνεται μονίμως κουρασμένος.
- Στο 4ο στάδιο ο ασθενής έχει συμπτώματα ακόμα και στην ηρεμία, δηλαδή δεν μπορεί να εκτελέσει πολύ απλά πράγματα, όπως να ντυθεί μόνος του, να πάει στην τουαλέτα ή ακόμη και να σηκωθεί από το κρεβάτι και να καθίσει σε μια καρέκλα.
Η καρδιακή ανεπάρκεια μπορεί να έχει διαφορετικές αιτίες, οι συχνότερες των οποίων είναι: η στεφανιαία νόσος, δηλαδή στένωση των αρτηριών της καρδιάς με αποτέλεσμα την υποάρδευση του μυοκαρδίου, διάφορες εμμένουσες ταχυκαρδίες, γενετικές παθήσεις (π.χ. μυοκαρδιοπάθειες), βλάβη της καρδιάς από κάποιον ιό (μυοκαρδίτιδες), βαλβιδοπάθειες ή παλαιότερες θεραπείες που έχουν χορηγηθεί για κάποια κακοήθεια (ΧΜΘ ή/και ακτινοβολίες), όπως στον καρκίνο μαστού, πνεύμονα, λεμφώματα, κ.λπ.
Είναι σημαντικό να διαγνωστεί η αιτία της καρδιακής ανεπάρκειας, ώστε να αντιμετωπιστεί έγκαιρα π.χ. αν είναι κάποια κλεισμένη αρτηρία να ανοιχθεί με μπαλονάκι (αγγειοπλαστική) ή αορτοστεφανιαία παράκαμψη, αν οφείλεται σε κάποια βαλβιδοπάθεια να αντικατασταθεί η βαλβίδα, κλπ.
Να σημειωθεί ότι η καρδιακή ανεπάρκεια είναι η πρώτη αιτία νοσηλειών στο σύγχρονο κόσμο και θα εξακολουθήσει (ο αριθμός των νοσηλειών) να αυξάνεται στα επόμενα χρόνια. Σύμφωνα με τις στατιστικές, οι νοσηλείες για απορρύθμιση της καρδιακής ανεπάρκειας διαρκούν από 8 έως 10 ημέρες, με αποτέλεσμα να επιβαρύνεται πολύ ο ασθενής, αλλά και το σύστημα υγείας. Είναι πολύ σημαντικό να τονίσουμε ότι, όσο πιο συχνά μπαίνει ο ασθενής στο νοσοκομείο, τόσο αυξάνει η θνησιμότητα. Στα τελευταία στάδια της νόσου, το προσδόκιμο επιβίωσης είναι λίγοι μήνες. Η θνησιμότητα από την καρδιακή ανεπάρκεια είναι παρόμοια με τον καρκίνο του παγκρέατος και μεγαλύτερη από τον καρκίνο του πνεύμονα. Αυτός είναι ο λόγος που έχει πολύ μεγάλη σημασία η έγκαιρη διάγνωση και η θεραπεία της.
Είναι σημαντικό εάν παρατηρηθούν συμπτώματα όπως πρήξιμο των ποδιών, δύσπνοια στην προσπάθεια ή λαχάνιασμα, δυσκολία στην αναπνοή κατά την κατάκλιση, κ.ά., να απευθύνεστε στον καρδιολόγο σας. Αυτός θα διαπιστώσει εάν υπάρχουν σημεία καρδιακής ανεπάρκειας και θα χορηγήσει την κατάλληλη θεραπεία. Εκτός από τη φαρμακευτική αγωγή ή τις επεμβατικές μεθόδους που χρησιμοποιούμε για τη στεφανιαία νόσο (αγγειοπλαστική, bypass), υπάρχουν τα τελευταία χρόνια και άλλες μέθοδοι παρέμβασης, όπως είναι η τοποθέτηση βηματοδοτών επανασυγχρονισμού της καρδιάς, απινιδωτών ή ακόμα και συσκευών υποβοήθησης της αριστεράς κοιλίας (LVAD). Στο τελευταίο στάδιο της καρδιακής ανεπάρκειας, η ενδεικνυόμενη μέθοδος αντιμετώπισης είναι η μεταμόσχευση καρδιάς.
Είναι πολύ σημαντικό ο ασθενής να παρακολουθείται στενά, ώστε να μην φτάσει στο τελικό στάδιο. Πολύ σημαντική είναι η εκπαίδευση του ασθενούς, ώστε μόνος του να παρατηρεί στο σπίτι τυχόν επιδείνωση των συμπτωμάτων του και να ενημερώνει το γιατρό του.
Ο ασθενής πρέπει να προσέχει να μην τρώει αλάτι (άναλος δίαιτα) και να ζυγίζεται καθημερινά. Αύξηση του βάρους από τη μία μέρα στην άλλη πάνω από 500 γραμμάρια ή καθημερινή αύξηση βάρους, σημαίνει απορρύθμιση της καρδιακής ανεπάρκειας – κατακράτηση υγρών.
Ο ασθενής πρέπει να είναι σε θέση να υπολογίζει περίπου τα υγρά που παίρνει, να ακολουθεί πιστά τη θεραπευτική του αγωγή και τις συμβουλές του θεράποντος καρδιολόγου του. Εάν έχει μεγάλη δυσκολία στην αναπνοή, πόνο στο στήθος ή σύγχυση, θα πρέπει να επισκεφθεί το κοντινότερο νοσοκομείο ή κλινική άμεσα.
Είναι σημαντικό τα άτομα αυτά να εμβολιάζονται και να μην έρχονται σε επαφή με ανθρώπους που νοσούν (π.χ. μικρά παιδιά κατά την περίοδο έξαρσης των ιώσεων). Επίσης, θα πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί σε ακραίες θερμοκρασίες. Δεν θα πρέπει να βγαίνουν έξω όταν κάνει πολύ κρύο ή πολλή ζέστη. Ειδικά κατά την περίοδο του καλοκαιριού, παρατηρείται απώλεια υγρών και ηλεκτρολυτών (λόγω εφίδρωσης και αγγειοδιαστολής), πτώση της πίεσης (λόγω ζέστης) και πρέπει να γίνεται τροποποίηση των φαρμάκων, καθώς και της ποσότητας των υγρών που λαμβάνει ο ασθενής.
